Binnenste van de aarde

Aardgas en aardolie

Enkele duizenden jaren geleden werd aardolie al door de mens naar waarde geschat. Al in de 2e eeuw n.Chr. werden baden met aardolie verwarmd. In de Middeleeuwen gold aardolie als een geneesmiddel voor vele ziekten. Met de toename van de industrialisatie werd aardolie vanaf de 19e eeuw ook belangrijk voor [...]

Vaste brandstoffen

Door de toenemende industrialisatie vanaf de 18e eeuw steeg de algemene behoefte aan energie. Naast aardolie en aardgas, die in toenemende mate gewonnen werden vanaf het midden van de 19e eeuw, zijn kolen nog steeds een belangrijke brandstof. Meer dan 40% van de in West-Europa verbruikte energie is afkomstig van [...]

Ertsvoorraden

Het rijkelijk voorkomen van mineralen, waaruit metalen gewonnen kunnen worden, noemt men ertsafzettingen; de metaalbevattende mineralen: ertsmineralen. Dit zijn verbindingen van metallische elementen met zwavel of zuurstof. Slechts zelden vindt men ertsen puur en in grote stukken. Meestal zijn ze met voor ons onbelangrijke mineralen verbonden. Metalen als goud komen [...]

Zoutvoorraden

Zout is een levensbelangrijk bestandbeeld van onze voeding. Het zout dat ons lichaam dagelijks kwijt raakt door transpiratie, moet door onze voeding weer aangevuld worden. Al in de oudheid werd zout gewonnen door inkoken en geleidelijk doen verdampen van zeewater. In de Middeleeuwen, toen de bevolking sterk toenam en er [...]

Bodemschatten van de aarde

De mensheid heeft steeds grotere hoeveelheden kolen, gas en olie nodig om de levensstandaard op peil te kunnen houden. Maar hoe lang zullen de voorraden nog toereikend zijn? Wat zal er gebeuren wanneer deze voorraden uitgeput zijn? Waar vindt men deze brandstoffen eigenlijk? En hoe belastend zijn ze voor het [...]

Kringloop der gesteenten

Magmatisch gesteente, sedimentgesteente en metamorf gesteente staan via de kringloop der gesteenten met elkaar in verband. Door de voortdurende veranderingen ontstaat elk der gesteenten uit een ander gesteente. Aan het begin van deze kringloop staat het magma, dat ontstaat door het smelten van reeds aanwezig gesteente van elke soort. Door [...]

Edelstenen

Edelstenen zijn de zeldzaamste en daarmee ook de waardevolste gesteenten op aarde. Ze ontstaan als bijproduct van de metamorfose. Wanneer gesteente onder invloed van druk of hitte verandert, vormen zich soms nissen, waarin zich zeldzame mineralen verzamelen. Diamanten vormen zich, waar aardkorst en aardmantel elkaar raken. Wanneer edelstenen kristalliseren, ontstaan [...]

Metamorf gesteente

Metamorfose betekent verandering. Sedimentgesteente en magmatisch gesteente veranderen door grote druk of hitte in metamorf gesteente. De minerale kristallen in het gesteente worden in elkaar gedrukt of breken. Vervolgens ordenen ze zich opnieuw en er ontstaat een andere vorm van gesteente. Oorzaak van de druk en hitte, die een dergelijke [...]

Sedimentgesteente

Sediment betekent: afzetting. Zand, modder, maar ook organische afzettingen worden door de druk van erboven liggende lagen steeds harder, en verstenen tenslotte. Weer en wind zorgen bij alle soorten gesteente, zelfs bij het harde graniet, in de loop van de tijd voor een ontbindingsproces. De meeste fijne stukjes steen komen [...]

Magmatisch gesteente

Het woord magma is afgeleid van de naam van de Griekse god van de onderwereld. Magmatisch gesteente (stollingsgesteente) is ontstaan door hitte. Het circuleert als een hete massa in het binnenste van de aarde. Door de bewegingen van de aardkorst wordt magma omhoog geduwd. Het vloeibare gesteente koelt langzaam af, [...]

Gesteenten

Gesteenten bestaan uit mineralen. Mineralen zijn de meest voorkomende verbindingen in de onbezielde natuur. Ze bestaan slechts uit weinig elementen. De meeste mineralen bestaan uit minstens twee verschillende chemische elementen. Slechts weinig elementen zoals goud of zilver komen in zuivere vorm in de aardkorst voor. Men onderscheidt drie verschillende soorten [...]

Grotten

Grotten geven geologen informatie over de onderaardse waterhuishouding en de mineralogie. Nadat grotingangen al duizenden jaren als schuilplaatsen en voorraadkamers waren gebruikt, maar ook als plaats van aanbidding, begon men in de Middeleeuwen met het onderzoek van grotten. Destijds stond niet de wetenschappelijke interesse op de voorgrond, maar verkocht men [...]

Vulkanen wereldwijd

Zoals gezegd is het voorkomen van vulkanen geconcentreerd in bepaalde gebieden. 80% van de ca. 600 actieve vulkanen (incl. vulkanen op de zeebodem) bevinden zich op convergerende platengrenzen, 15% op divergerende randen en de rest midden op de platen. Opvallend zijn de parallel aan de grenzen van twee convergerende platen [...]

Hete bronnen en andere vulkanische verschijnselen

In een gevorderd stadium van een vulkanische uitbarsting wordt vaak geen lava meer uitgestoten, maar stromen er alleen nog maar gassen en damp naar buiten. Deze processen noemt men exhalaties. Grondwater, dat door magma in de bodem verhit is, spuit als hete bron of geiser omhoog. Geisers zijn hete, spuitende [...]

Eruptievormen

Vulkanische erupties kunnen zeer verschillend uitvallen. Een onderscheidend kenmerk is het verschil in de vorm van de kraterpijp. Er kunnen centrale erupties optreden of erupties via spleten. Bij een centrale eruptie wordt lava samen met andere materialen via een kraterpijp, die tot grote diepte reikt, uitgestoten. Doordat het grovere materiaal [...]

Ontstaan Vulkanen

Elke plaats aan de aardoppervlakte waar magma omhoogkomt, is een vulkaan; d.w.z. in engere zin een door magma ontstane vuurspuwende berg. Magma is gesmolten gesteente uit diepere lagen van de aardkorst, dat als lava aan de aardoppervlakte treedt. De naar buiten komende magma en gassen banen zich een weg door [...]

Vulkanen

Vulkanen zijn genoemd naar de Romeinse god van het vuur “Vulcanus”. De oude Romeinen hielden een vulkaan in de buurt van Napels voor de ingang van de onderwereld. Volgens een Griekse mythe lag de smidse van de god Hephaistos onder de vulkanen. Bij uitbarstingen van toorn van de goden werden [...]

Erosiegebergte

Gebergten ontstaan door tektonische processen. Deze tektonische uitstulping is echter in verhevigde mate onderhevig aan erosie, waardoor de afbraaksnelheid hoger wordt. Wanneer de gebergtevorming door verandering van de platentektonische processen vertraagd wordt, of helemaal tot stilstand komt, dan overweegt de erosie en het gebergte wordt in zijn geheel vlakker qua [...]

Plooiingsgebergten-Tektonische gebergten

Wanneer twee platen van de aardkorst op elkaar botsen, wordt gesteentemateriaal in elkaar geschoven. Dit proces van bergvorming wordt orogenese genoemd. Waar oceaankorst onder het continent duikt, ontstaan plooiingsgebergten, doordat de continentale korst, die een geringere dichtheid heeft, zich plooit. De plooien kunnen een millimeter groot zijn, maar het kunnen [...]

Vulkanische gebergten

De meeste vulkanische gebergten ontstaan daar, waar platen tegen elkaar botsen of aan elkaar voorbijglijden. Hierbij komt lava aan de aardoppervlakte. Ander gesteentemateriaal uit de omgeving wordt mee naar boven geduwd. Via een krater vanuit de diepte naar boven gekomen, hopen as- en lavalagen zich op tot een vulkaankegel. Een [...]

Bergvorming

Al sedert de oudheid heeft men bepaalde ideeën over het ontstaan van de gebergten van onze aarde. Werkelijk acceptabele theorieën zijn pas in de loop van de afgelopen 150 jaar ontstaan. Aanhangers van de zogenoemde contractietheorie (Prof.Eduard Suess, geoloog, 1831-1914) waren van mening, dat de aarde vroeger een gloeiende bol [...]

Beweging in de platentektoniek

Om de bewegingen van de afzonderlijke platen te kunnen bepalen en te berekenen, proberen geologen al geruime tijd de verschillende uitkomsten te combineren. Door steenmonsters van de zeebodem te nemen, kwam men na intensief onderzoek van de sedimentlagen op verschillende afstanden van de middenoceanische rug tot de conclusie, dat de [...]

Tektonische grenzen

Volgens de theorie van de schollen- of platentektoniek bestaat de lithosfeer uit ongeveer een dozijn vaste platen, die door convectiestromen uit het binnenste van de aarde bewegen. Men kan deze bewegingen van de platengrenzen in drie typen onderverdelen: 1. Convergerende grenzen 2. Divergerende grenzen 3. Transforme breuken Bij convergerende grenzen [...]

Convectie en beweging van de korst

Volgens de theorie van de schollentektoniek is de lithosfeer, het bovenste deel van de aardmantel, niet een doorlopende laag, maar bestaat ze uit meerdere platen, die op de asthenosfeer drijven. Maar waarom bewegen deze platen zich eigenlijk? De oorzaak daarvoor is zeer waarschijnlijk gelegen in het binnenste van de aarde! [...]

Schollen- of platentektoniek

Nadat A. Wegener in 1912 weliswaar beslissende bewijzen voor de continentverschuiving aanvoerde, maar tevergeefs zocht naar de oorzaken voor deze bewegingen, heeft men tegenwoordig ook hiervoor verklaringen gevonden. De leer van deze soort bewegingen en de daaruit voortvloeiende effecten wordt onder de naam platentektoniek of schollentektoniek samengevat. Zo weet men [...]

Verschuiving van de continenten

Wanneer men een wereldkaart bekijkt, valt het direct op, hoe goed bijvoorbeeld Afrika en Zuid-Amerika aan elkaar passen. Zuid-Australië past goed aan Antarctica enzovoort. Bij het onderzoeken van gesteenten heeft men vastgesteld, dat bepaalde steensoorten van hetzelfde type en dezelfde ouderdom zowel in Brazilië als in Zuidwest-Afrika gevonden waren. Het [...]

Voorspelling aardbevingen

Elk jaar wordt bijna een miljoen schokken door seismografen gemeten. Van de meeste merken de mensen echter niets. Ca. 100 aardbevingen hebben een sterkte tussen de 6 en 7 op de Schaal van Richter. Elke 5 tot 10 jaar treedt ergens op aarde een beving op met een Richter-magnitude boven [...]

Aardbevingsgebieden

Aardbevingen hebben hun oorsprong altijd in het binnenste van de aarde. Zoals eerder vermeld is het uitgangspunt van een beving het hypocentrum (aardbevingshaard). De plaats loodrecht hierboven, aan de oppervlakte van de aarde, is het epicentrum. Aardbevingen zijn zeer ongelijkmatig verdeeld over de aarde.Meer dan de helft van de aardbevingen [...]

Schaal van Mercalli / Schaal van Richter

Schaal van Richter De Californische seismoloog Charles Richter ontwikkelde in 1935 een systeem, dat nu in de hele wereld als maatstaf voor de sterkte van een aardbeving erkend en gebruikt wordt, de zogenoemde Richter-magnitude. Dit systeem werkt met microseismische meetwaarden. De schaal loopt van 0 tot 8,5 en is naar [...]

Seismische golven

Bij het bestuderen en onderzoeken van aardbevingen en het binnenste van de aarde steunt de wetenschap op gegevens, die met meetinstrumenten vastgelegd kunnen worden. Het belangrijkste instrument hiervoor is de seismograaf, die de bij een aardbeving optredende golven registreert. Er worden verticale en horizontale golven geregistreerd. Tijdens een aardbeving wordt [...]

Oorzaken/Ontstaan aardbevingen

In de tijd van de Griekse filosofen geloofde men, dat aardbevingen door onderaardse branden en stormen veroorzaakt werden. In Japan meende men, dat een reusachtige vis de aarde droeg, en dat zijn bewegingen de aarde lieten beven. Tegenwoordig weet men tamelijk precies wat de oorzaken zijn. Aardbevingen hangen in 90% [...]

Aardbevingen

“Bruisend en schuimend kwam de zee op de haven aanzwellen, en de schepen die voor anker lagen braken in stukken. Vlammen- en asregens vulden de straten en pleinen; de huizen stortten in, de daken braken uiteen en de fundamenten barstten in stukken. Dertigduizend inwoners van elke leeftijd en beide geslachten [...]

Aardmagnetisme

Evenals andere planeten heeft ook de aarde een magnetisch veld. Het magnetische veld wordt beschreven als een krachtveld, dat veroorzaakt wordt door elektrische stromen of elektrische velden. Op aarde is het magnetische veld in de laatste 2000 jaar steeds verder afgezwakt, tot het op een bepaald moment voor korte tijd [...]

De aardkern

Over de aardkern is betrekkelijk weinig bekend. Men denkt, dat de aardkern ongeveer 2900 km van de aardoppervlakte verwijderd is. Seismische golven kunnen slechts gedeeltelijk door de kern dringen of worden door de kern afgebogen. Geologen hebben ontdekt, dat de buitenkern waarschijnlijk vloeibaar, maar de binnenkern vast is. Volgens berekeningen [...]

De aardmantel

Onder de aardkorst ligt de aardmantel. Deze omvat 82% van het volume van de aarde en maakt 67% van de massa van de aarde uit. Aardbevingsgolven en vulkanische uitstoot geven ons informatie over de samenstelling ervan. De aardmantel is relatief koel, en heeft een dichtheid die slechts een derde hoger [...]

De aardkorst

De aardkorst: Het grootste deel van het binnenste van de aarde is niet toegankelijk. Het is tot nu toe niemand gelukt dieper te boren dan 15 kilometer. Om conclusies te kunnen trekken over de samenstelling van de afzonderlijke lagen, moet door middel van indirecte methoden onderzoek verricht worden. Belangrijk hiervoor [...]

Structuur van de aarde

Nog maar 150 jaar geleden liepen de meningen van de geologen ver uiteen, wat betreft de samenstelling van het binnenste van de aarde. Zo geloofde een deel van de onderzoekers, dat het binnenste van de aarde bestond uit een gloeiende gasbol. Een andere groep was van mening, dat de aarde [...]