Sterrensystemen

Planetaire nevel

De benaming “planetaire nevel” is misleidend. De slechte zichtbaarheid doet denken aan planeten. In feite gaat het echter om het omhulsel van een verouderende ster. Ca. 1000 van deze planetaire nevels zijn tot nu toe in ons Melkwegstelsel ontdekt. Hun levensduur ligt bij maximaal 50.000 jaar. Als een ster zijn [...]

Zwarte gaten

Het bestaan van zwarte gaten wordt tegenwoordig niet meer bestreden. Met optische hulpmiddelen zijn ze natuurlijk niet te zien, maar hun invloeden zijn wel degelijk waarneembaar. Ze zijn het gevolg van de explosie van een supernova. Daarvoor is het echter nodig, dat het overblijfsel van de ster nog meer dan [...]

Supernovae

De toevoeging “super” is in dit geval zeer toepasselijk. Bij de explosie, die tot een supernova leidt, wordt de helderheid zo groot, dat deze een heel sterrenstelsel overstraalt. Daarbij komt binnen enkele seconden evenveel energie vrij, als onze zon gedurende haar hele levensperiode als hoofdreeksster (= 10 miljard jaar) produceert. [...]

Novae

Het begrip ‘novae’ komt uit het Latijn, en betekent ‘nieuw’. Vroeger dacht men, dat novae nieuwe sterren waren, want aan het firmament was een hemellichaam te zien, dat er voordien niet geweest leek te zijn. In feite vormt een nova het eindstadium van de levenscyclus van een ster. Door een [...]

Veranderlijke sterren

Veranderlijke sterren zijn sterren, waarvan de helderheid varieert. Zo’n ster werd voor het eerst vierhonderd jaar geleden ontdekt door David Fabricius. Deze kreeg later de naam Mira (de Wonderbare). De schommelingen in helderheid zijn in een ritme van 331 dagen waar te nemen. Mira is een pulserende rode reus. Hoewel [...]

Bewegingssterrenhopen

Een andere naam voor een bewegingssterrenhoop is ”sterstroom“. Hier is het kenmerk niet een bijzonder hoge sterrenconcentratie, maar het feit, dat de afzonderlijke sterren zich met dezelfde snelheid in dezelfde richting bewegen. En bekend voorbeeld van een bewegingssterrenhoop is de Grote Beer (Ursa Major). Vijf van de zeven sterren van [...]

Bolvormige sterrenhopen

In de beginperiode van het Melkwegstelsel ontstonden de bolvormige sterrenhopen. Ze zijn ca. 10 miljard jaar oud. De bolvormige sterrenhopen liggen in de halo van het galactische stelsel. Tot de bekendste hoort M 13 in het sterrenbeeld Hercules. Deze is met het blote oog te zien als een melkachtige vlek. [...]

Open sterrenhopen

In tegenstelling tot die in de bolvormige sterrenhopen zijn de sterren in open sterrenhopen zeer jong. Hun leeftijd ligt tussen enkele miljoenen en een miljard jaar. Ze horen tot de categorie van de populatie I-sterren. In het Melkwegstelsel komen open sterrenhopen beduidend vaker voor dan bolvormige. Men schat het aantal [...]

Sterrenhopen

Samenbundelingen van enkele sterren tot verschillende formaties zijn associaties, open sterrenhopen en bolvormige sterrenhopen. Het aantal enkele sterren in bolvormige sterrenhopen is aanzienlijk groter dan in open sterrenhopen. Associaties zijn in wezen open sterrenhopen, maar hebben duidelijk grotere afmetingen. De structuur en saamhorigheid zijn minder duidelijk. Het aantal sterren is [...]

Dubbelsterren

Systemen met twee of meer sterren zijn in het heelal absoluut geen uitzondering. Deze constellatie treedt naar schatting in 30% tot 50% van alle gevallen op. Dubbelsterren vormen een eenheid, en draaien om een gemeenschappelijk zwaartepunt. In ons zonnestelsel kennen we dit fenomeen van Pluto en zijn maan Charon. Er [...]

Neutronenster

Een ster, die aan het einde van zijn levenscyclus nog steeds boven de grens van 1,4 maal de massa van onze zon ligt (kritische massa), wordt een neutronenster. Daarbij verdicht hij zich zo sterk, dat elektronen en protonen zich tot neutronen verenigen. De mogelijkheid, dat er zulke hemellichamen bestaan, werd [...]

Witte dwergen

Een ster kan ook eindigen als witte dwerg. Dit lot zal ook ooit onze zon beschoren zijn. In eerste instantie is de grootte verantwoordelijk voor de vorm van de dood van een ster. De zgn. kritische massa ligt bij het 1,4-voudige van die van de zon. Sterren van deze grootte [...]

Rode reuzen

In een bepaald stadium van hun ontwikkeling worden sterren tot rode reuzen. Door zijn grote massa heeft een ster de neiging, zich steeds verder te verdichten. De eerste tijd houdt de stralingsdruk echter nog stand tegen de zwaartekracht (gravitatie). Lange tijd heerst er evenwicht tussen de krachten. Als de energie [...]

Soorten sterren

Ook al lijken de sterren aan het hemelgewelf voor de waarnemer op aarde allemaal op elkaar, er zijn toch zeer verschillende soorten. Ze hebben verschillende afmetingen, en bevinden zich in verschillende fasen van de ontwikkeling van sterren. Voorbeelden van soorten sterren zijn rode reuzen, witte dwergen en neutronensterren. Ook dubbelsterren, [...]

Sterrenenergie

Afhankelijk van hun massa en ouderdom hebben sterren verschillende energiewaarden. Als men (oppervlakte) temperatuur en helderheid tegen elkaar afzet, dan maakt men gebruik van het Hertzsprung- Russel-diagram. Het werd in het begin van de 20ste eeuw ontwikkeld door E.Hertzsprung en H.N.Russel. De diagonaal of de hoofdreeks toont de sterren, die [...]

Beweging van de sterren

Bij het observeren van de nachtelijke hemel lijken de sterren zich niet te bewegen. Daarom worden ze ook vaste sterren genoemd. Dit is echter maar schijn, want in feite verplaatsen de sterren zich met enorme snelheden. Hun bewegingen zijn voor de waarnemer nauwelijks te zien vanwege de gigantische afstand tot [...]

Ontstaan en ontwikkeling

Het bouwmateriaal, waaruit zich een ster ontwikkelt, is de interstellaire materie. Daarmee worden stofwolken en gassen bedoeld, die zich in verschillende concentraties in het heelal bevinden. Als zulke wolken zich onder invloed van de zwaartekracht verdichten, stijgen de druk en de temperatuur. Door de steeds toenemende druk ontstaat er in [...]

Sterren

Met het begrip “sterren” worden alle hemellichamen aangeduid, die als lichtbronnen aan het firmament te zien zijn. In tegenstelling tot de planeten stralen de sterren zelf. Ze ontstaan door de zwaartekracht uit grote gas- en stofwolken. Afhankelijk van de grootte, de massa en de samenstelling doorlopen de sterren verschillende ontwikkelingsfasen. [...]