Wednesday 18 April 2012
Advertisement
Het begrip ”kosmos“ komt uit het Grieks. Het is het best te vertalen met ”orde“ of ”wereldorde“. De kosmologie (waartoe men tegenwoordig ook de kosmogonie rekent) houdt zich dientengevolge bezig met de oorsprong, de structuur en de ontwikkeling van het heelal. Als deelgebied van de astronomie dient ze ertoe op basis van bepaalde wetmatigheden het heelal te verklaren. Met deze vragen houden mensen zich nu al duizenden jaren bezig. De kosmologie hoort ongetwijfeld tot de oudste wetenschapsgebieden. De door observatie van het heelal verkregen inzichten zijn in de loop van de geschiedenis vanzelfsprekend voortdurend veranderd. Sterrenkunde werd al lang voor onze tijdrekening beoefend. Stonehenge, een megalithisch monument in het zuiden van Engeland, werd eeuwenlang als observatiecentrum gebruikt. De concentrische stenenringen dienden voor de observatie van zon en maan.
Ook de piramiden van Gizeh waren niet uitsluitend grafmonumenten. De structuur getuigt van een grote astronomische deskundigheid van de architecten. Bij de oude Grieken werd het geocentrische wereldbeeld geboren. Geocentrisch wil zeggen, dat de aarde het vaste middelpunt is. Om de aarde heen draaien zon, maan en sterren. De vertegenwoordigers van deze opvatting, zoals Pythagoras of Aristoteles, werden echter al tijdens hun leven tegengesproken. De astronoom Aristarchus beweerde destijds al, dat de aarde om de zon draait. Zijn ideeën vonden echter geen ingang. Het geocentrische wereldbeeld bleef bestaan, vooral ook omdat de kerk die opvatting aanhing. Ook Nicolaus Copernicus kon hieraan tegen het einde der Middeleeuwen niets veranderen. Van hem is de zgn. heliocentrische theorie. Zijn werken vond echter nauwelijks weerklank, en werden later verboden. Galileo Galilei ontwikkelde zijn ideeën verder, en verklaarde ze in zijn boek ”Dialoog over de twee belangrijkste wereldsystemen“. Zoals bekend, werden ook zijn geschriften verboden. Hij moest zijn stellingen herroepen om zijn leven te redden, en bleef tot aan zijn dood onder huisarrest.
De charismatische Giordano Bruno verdedigde als eerste de stelling, dat het heelal oneindig is, en dat de sterren andere zonnen zijn. Daardoor was hij een gevaar voor de goddelijke orde, en werd hij door de kerk als ketter vervolgd.
Vooral zijn uitstekende redenaarskunst en de felheid waarmee hij zijn wetenschappelijke resultaten uitte, verontrustten het Vaticaan. Bruno herriep niets. Na een gevangenschap van bijna acht jaar werd hij in februari 1600 in het openbaar verbrand. Het kostte veel zelfoverwinning om toe te geven, dat de mens en zijn aarde niet het middelpunt van de wereld zijn. Vanwege de ontwikkeling en de voortdurende verbetering van de telescoop kon de oude opvatting echter niet lang meer standhouden. De nieuwe observatiemogelijkheden verbeterdenook de kansen, verklaringen te geven voor dat wat men ontdekte. Steeds grotere samenhangen en structuren konden worden bewezen.
De aarde maakt samen met het zonnestelsel deel uit van een sterrenstelsel, het Melkwegstelsel . Er zijn ook andere sterrenstelsels gevonden. Ze vormen samenhangende groepen of clusters. Maar ook hier is het einde niet in zicht. Clusters vormen superclusters, die zich op hun beurt weer tot enorme wanden opstapelen. Deze hebben een soort honingraatstructuur. Tussen deze raten liggen vacuüms van onvoorstelbare afmetingen. De getallen, die deze afstanden beschrijven, gaan het menselijk bevattingsvermogen ver te boven. Ze zijn in principe alleen nog mathematisch uit te drukken.
Lees hier al onze berichten over: Het heelal en Kosmos