Eilanden

Eilanden zijn stukken land die aan alle kanten door water zijn omgeven.

Eilanden in de nabijheid van de kust zijn vaak overblijfselen van een ooit samenhangende landmassa. Oorzaken voor deze afscheiding kunnen mariene afbraak zijn (bijvoorbeeld de Halligen in de Duitse Bocht), het instorten van aangrenzende stukken land (bijvoorbeeld de Sunda-eilanden) of een daling van het land.

De geologische opbouw van eilanden lijkt echter zeer veel op die van het vasteland. Dikwijls zijn ook de dieren- en plantenwereld nagenoeg gelijk. Aanslibbingseilanden zoals bijvoorbeeld de West-Friese eilanden zijn voortdurend onderhevig aan de getijdenwerking en de kuststroming, en veranderen daardoor vaak qua omtrek.

Enkele eilanden zijn ook ontstaan uit gedeelten van de continentale korst, die weggedreven zijn van grotere landen, zoals bijvoorbeeld Madagaskar of Japan.

Een bijzondere eilandenvorm ontstaat doordat koraaldiertjes zich vestigen op dode, in de zeebodem ontstane vulkanen.
De meeste oceanosche eilanden hebben een magmatische oorsprong. Hierbij gaat het deels om vulkanen die boven de zeespiegel uitgegroeid zijn.
Een grote verzameling van meerdere vulkanische eilanden vormt zich in seafloor-spreading-zones (gebieden met zeebodem spreiding). Hier ontstaan de middenoceanische ruggen, die hier en daar als eilanden boven de zeespiegel uitsteken. Hiertoe behoren IJsland en de Azoren.

Vulkanenrijen (eilandbogen) ontstaan door subductieprocessen.

Een voorbeeld hiervan vormt de keten van de Aleoeten.

Die zijn allemaal in dezelfde tijd ontstaan.

Tot de eilanden die boven Hot Spots gevormd zijn, behoren Hawai en de Canarische Eilanden.
Daar stijgt magma uit het onderste deel van de aardmantel op en vormt een vulkaaneiland.

Wanneer de oceanische plaat zich verder voortbeweegt, ontstaat boven de zich op een vaste plaats bevindende Hot Spot een volgend vulkanisch eiland.

Zo ontstaat een vulkanenrij, waarin de vulkaan, die het dichtst bij de Hot Spot ligt, het jongst is, en de vulkaan, die het verst verwijderd is van de Hot Spot, het oudst. Hoe verder de vulkaan verwijderd is van de Hot Spot, hoe minder actief hij is.