Dialyse-apparaat

Het nierdialyse-apparaat, de kunstnier, is een medisch apparaat, dat dient voor de afvoer van afvalstoffen, die zich door onvoldoende nierfunctie in het bloed van de patiënt hebben opgehoopt. Dit buiten het lichaam plaatsvindende ontslakkingsproces wordt wel bloedspoeling (Gr. haemodialyse) genoemd.

Definitie

Dialyse is de uitwisseling van de kleinst mogelijke opgeloste deeltjes (moleculen) met behulp van een halfdoorlatend (semi-permeabel) membraam. Het is een kunstmatig proces van de geneeskunde, dat de functie van de nier in zoverre vervangt, dat over een lange periode een schadelijk effect door een urinevergiftiging (Lat. uraemie) wordt vermeden.

Tot de nierbeschadigingen, die het inzetten van een kunstnier nodig maken, behoren een acute nierfunctiestoring als gevolg van een shock, een verwonding, een infectie of een vergiftiging (bijvoorbeeld door paddestoelen, sulfonamide enz.) en de chronische nierinsufficiëntie, die onder andere door een jarenlang gebruik van pijnstillers veroorzaakt kan worden.

Principe

Door middel van een bloedpomp wordt de patiënt arterieel (slagaderlijk) bloed ontnomen, en dit wordt naar het dialyse-apparaat geleid. Daar wordt het in een dunne laag langs een grote, half doorlatende membraan geleid, terwijl een waterige oplossing van zouten en glucose (dialysaat) langs de andere zijde van dit vlies stroomt. Op die manier worden de afvalstoffen via de membraan, die als een zeef met microscopisch kleine gaatjes werkt, afgevoerd naar de spoelvloeistof.

De met stofwisselingsgiffen verontreinigde spoelvloeistof wordt afgevoerd (single-pass-system), en het gereinigde bloed wordt de patiënt via een luchtvanger, die ter vermijding van luchtembolie dient, door de aders weer toegediend.

De extracorporale haemodialyse

Op grond van de compensatie van het concentratieverschil zullen de afvalstoffen uit het bloed tijdens de haemodialyse (Gr. bloedwassing) via een synthetische of celluloïde halfdoorlatende membraan diffunderen naar de isotonische/isoionische dialyseoplossing. Dit proces wordt osmose genoemd.

De grootte van de poriën van het membraan moet zo gekozen worden, dat bijvoorbeeld zoutkristallen, glucose en urinestoffen doorgelaten worden, terwijl eiwitten, vetten, bloedcellen enz. niet kunnen passeren.

Het concentratieverschil tussen het bloed en de dialysevloeistof wordt machinaal in stand gehouden. Zolang tussen deze beide componenten een osmotisch en fysisch drukverschil bestaat, kan aan het bloed (en het lichaam) bovendien water onttrokken worden. Dit proces wordt als ultrafiltratie betiteld.

De dialysebehandeling vindt ca. 3 keer per week plaats in een dialysecentrum of thuis (thuisdialyse), gedurende telkens 4-5 uur, afhankelijk van de nog resterende nierfunctie en de lichaamsgrootte van de patiënt.

De peritoneale dialyse

Een alternatief voor de haemodialyse is de peritoneale dialyse, waarbij het buikvlies (Gr. peritoneum) als natuurlijk membraan gebruikt wordt. Bij deze methode wordt de dialysevloeistof door een catheter in de buikholte van de patiënt ingebracht, waar deze het peritoneum constant omspoelt. Deze methode wordt ook wel CAPD, continue ambulant peritoneale dialyse, genoemd.

Deze vorm van dialyse heeft het voordeel, dat de extracorporale bloedcirculatie wegvalt, en er dus een geringe belasting van bloedsomloop optreedt. Bovendien kan de patiënt deze methode na enige oefening zelf thuis toepassen. Daar staat echter onder andere het nadeel van een lange behandelingstijd, en het gevaar van darmverwondingen of buikvliesontstekingen tegenover.

Geschiedenis

De eerste peritoneale dialyse werd in 1923 in Würzburg door de geneeskundige Ganter uitgevoerd. De eerste voor toepassing bij de mens bruikbare kunstnier (dialyse-apparaat) werd door de Nederlandse internist Willem Johan Kolff (*1911) vervaardigd, de eerste succesvolle behandeling vond in 1943 in Kampen plaats. Een regelmatige dialyse werd echter pas in 1960 mogelijk.