Edmontosaurus
De Edmontosaurus leefde 76 tot 65 miljoen jaar geleden in het late Krijt. Hij behoorde tot de orde van de ornithischiërs (vogelbekken-dinosauriërs) bij de onderorde van de ornithopoden (planteneters).
De Edmontosaurus was weliswaar de grootste eendensnavel-sauriër (hadrosauriërs), maar vermoedelijk langzaam en weerloos.
Tegen het einde van het Krijt waren er nog maar weinig soorten planteneters.
Deze soorten waren echter met grote aantallen vertegenwoordigd.
Tot hen behoorde naast de Edmontosaurus ook de Triceratops. De tweevoeter Edmontosaurus werd tot 13 meter lang en woog ongeveer 3 ton. Bij deze afmetingen bereikte de planteneter loopsnelheden van 14 à 20 km/u.
Nadat men aanvankelijk had aangenomen, dat de Edmontosaurus in hetwater leefde, weet men tegenwoordig zeker, dat hij een landbewoner was, die zich alleen in het water ophield, als hij door een roofsauriër werd.
Gewoonlijk trok hij met een kudde door het vruchtbare landschap. In zijn tijd waren de varens en paardestaarten van de vroegere perioden al verdrongen door bloeiende planten en struiken. Coniferen bestonden nog altijd.
Zoals de versteende maaginhoud van enkele eendensnavel-sauriërs aantoont, voedde de Edmontosaurus zich hoofdzakelijk met taaie, houtachtige plantendelen als schors, pijnappels en takken. Deze kon hij met zijn brede platte, met hoorn bedekte snavel, zonder moeite afrukken en afbijten.
Met zijn krachtige tong schoof hij ze vervolgens achter in zijn muilholte. Daar bevonden zich duizend tanden, die een effectief maalwerk vormden. Afgesleten tanden groeiden weer aan. Zodoende bezat de Edmontosaurus al een uitstekend kauwwerktuig. Bovendien had hij wangzakken, die ervoor zorgden, dat tijdens het kauwen niet de helft weer uit de bek viel. Dat lijkt voor ons niets bijzonders, maar andere reptielen hadden dit voordeel niet.
Als men bijvoorbeeld een schildpad gadeslaat tijdens het gras eten, dan ziet men, dat links en rechts de helft weer uit de bek valt, want hij heeft geen wangen om het te kauwen voedsel in op te bergen.
De tanden van de Edmontosaurus hadden een ruw oppervlak. Dit ontstond, doordat het buitenste tandglazuur minder afsleet dan de kern; op die manier konden met de buitenste randen van de tanden de planten stukgebeten, en met het binnenste gedeelte fijngemalen worden.
Bij sommige fossielen van de Edmontosaurus is slijk in de schedel binnengedrongen en daar versteend. Zo kreeg men een afdruk van de hersenen. Het bleek, dat met name de delen, die voor het zien, horen en ruiken dienden, goed ontwikkeld waren.
De grote oogholten bewijzen, dat de ogen van de Edmontosaurus erg groot waren. Men schat ze op een doorsnede van 10 cm.
Een grote opening voor de oogzenuw (deze loopt van de ogen naar de hersenen) duidt op een goed gezichtsvermogen. In de beenderen voor de ogen had de Edmontosaurus uithollingen. Hier kunnen zich zoutklieren bevonden hebben, zoals men ze bij huidige reptielen en vogels vindt. Ze scheiden overtollig zout, dat het lichaam vaak met de meestal zouthoudende planten opneemt, met het traanvocht weer uit.
Op de neus van de lange kop bevond zich een losse, ruime huidplooi. Deze kon de Edmontosaurus vermoedelijk als een soort ballon opblazen. Mogelijk diende deze, misschien zelfs gekleurde, huidplooi voor het contact soortgenoten, doordat de blaffende geluiden erdoor versterkt konden worden. Het kan ook zijn, dat hij op die manier met een doordringende roep de wijfjes kon lokken.
In het oppervlak van een stuk fossiele huid, dat men had gevonden, zaten talrijke heel kleine beenderplaatjes; over de kleur kon men echter niets zeggen.
Fossiele resten van de Edmontosaurus werden in grote delen van westelijk Noord-Amerika ontdekt. De vondsten, die men langs de noordelijke laagte van Alaska deed, duiden aan, dat de eendensnavel-sauriërs via landengtes tussen de twee continenten heen en weer trokken.
Ze leefden en nestelden in grote groepen. Daar verzorgden ze ook hun jongen, tot deze groot genoeg waren om voor zichzelf te zorgen.